Hatay’ın Anavatana Katılması

Hatay Ana Vatana Nasıl Katılmıştır ? Hatay’ın Anavatana Katılması

Hatay’ın ana vatana katılması, halkının büyük çoğunluğu Türk olan ve Misakımillî sınırları içerisinde bulunan Hatay (İskenderun Sancağı), Fransa’yla 20 Ekim 1921’de imzaladığımız Ankara Antlaşması ile Türkiye sınırları dışında kaldı. Bölge, Suriye ile birlikte Fransız mandası altına girdi.  O günün şartlarında, yani milli mücadele devam ettiği günlerde Türkiye Hatay ile ilgili taviz verme durumundaydı. Çünkü, Fransa Anadolu’dan çekilecekti! Bununla da sınırlı kalmayıp çekilirken geride büyük ölçekte silah bırakmışlardı. Kendi insanımıza kurşun sıktıkları o silahları biz mecburen yunan ilerleyişine dur demek, Anadolu’yu işgalden kurtarmak zaruriyetindeydiler.

Her ne kadar Hatay verilmiş olsa da Hatay’daki Türklerin haklarının korunması ve bölgeye
özerklik verilmesi için gerekli ortamı hazırlayacak hükümler anlaşma metnine eklenmesi de ihmal edilmedi.

Anlaşmaya göre İskenderun bölgesi için özel bir yönetim kurulacaktı.

• Bölgede Türk kültürünün gelişmesi için her türlü imkândan yararlanılarak Türk dili resmî bir niteliğe sahip olacaktı. Fransa manda yönetimi 1921’de İskenderun Özerk Sancağı’nı Halep’e bağladı. İskenderun Sancağı’nda kurulan bu statü, bölgede ve Türkiye’de olumsuz etkiye neden oldu.

Fransa, 1926’da İskenderun Sancağı sınırları içinde, yapılan seçimler ve hazırlanan anayasa sonucunda burada “Bağımsız İskenderun Hükûmeti”ni kurdu. Bu durum, Suriye’de tepkilere yol açtı. Fransa, ikinci bir kararnameyle bu hükûmetin adını değiştirerek “Kuzey Suriye Hükûmeti” adını verdi ve bundan sonra İskenderun Sancağı Şam’a bağlandı.

Fransa, 1935’te Suriye ve Lübnan üzerindeki mandasını kaldırdı. 9 Kasım 1936’da
Suriye ile bir anlaşma yaparak İskenderun dâhil bölgedeki, bütün yetki ve haklarını Suriye Hükûmeti’ne devretti. Bu durum Türkiye tarafından tepkiyle karşılandı ve kabul edilmedi. Bu arada Türk Hükûmeti, 9 Eylül 1936’da, Milletler Cemiyetinde İskenderun sorunu hakkında Fransa’ya ikili görüşme yapılmasını önerdi. Fakat öneri Milletler Cemiyeti komisyonu tarafından kabul edilmedi.

Almanya ve İtalya’daki rejimlerin yayılmacı politikaları başta Fransa olmak üzere, birçok Avrupa ülkesini endişelendirdi. Hem Almanya tarafı hem de İngiltere tarafı Türkiye’nin kendi yanlarında olması için çaba sarf ediyorlardı. Uluslararası politikada siyasi mücadeleler olurken müttefikleri oluşturacak İngiltere ve Fransa, Türkiye’nin Hatay hususunda ki yoğun ısrarı üzerine (Fransa) sorunu Milletler Cemiyetine götürmeyi önerdi. Türkiye de bunu kabul etti.

İskenderun sorunu, 14 Aralık 1936’da, Milletler Cemiyetinde ele alınarak Sancak
için yeni bir statü kabul edildi. Buna göre İskenderun ve Antakya iç işlerinde
tam bağımsız, dış işlerinde Suriye’ye bağlı, kendisine özgü bir anayasa ile
yönetilen bir statüye kavuşturuldu. 1937’de Türkiye ile Fransa arasında
imzalanan bir antlaşma ile Sancak’ın toprak bütünlüğü güvence altına alındı.

Türkiye, Milletler Cemiyetinin kararıyla Hatay’da oluşturulacak yeni statüsünün
hemen uygulanmasını istedi. Fransızların engellemeleri üzerine iki ülke
arasındaki ilişkiler gerginleşti. Bu arada Türkiye, Milletler Cemiyeti nezdinde
durumu protesto ederek Hatay sınırına asker yığmaya başladı.

Siyasi gelişmelere paralel olarak Fransa, Hatay’la ilgili tavrını yumuşattı. 6 Haziran 1938’de
Hatay’daki valisini geri çekerek yerine bir Türk vali atadı. Daha sonra iki ülke arasında anlaşma ile Hatay’ın toprak bütünlüğü ve siyasi statüsünün ortaklaşa korunması kararlaştırıldı ve 5 Temmuz 1938’de, Türk askeri Hatay’a girdi.

Türkiye ve Fransa’nın gözetimi altında Hatay Meclisi için seçimler yapıldı. Eylül 1938’de Sancak Millet Meclisi, ilk toplantısını yaparak Hatay Cumhuriyeti’nin kurulduğunu ilan etti. Cumhurbaşkanlığına Tayfur Sökmen(tıkla) seçilirken Başbakanlığına da Abdurrahman Melek(TIKLA)  atandı. Türkiye Cumhuriyeti kanunları ve parası kabul edildi.

1 yıl sonra, 2.Dünya savaşı henüz başlamadan önce Hatay cumhurbaşkanı Tayfur Sökmen’in girişimi ile  Hatay Millet Meclisi, 23 Haziran 1939 günü yaptığı toplantıda oy birliği ile
Anavatan’a katılmak kararını alarak Hatay Devleti’ne son verdi. Aynı gün Fransa imzalanan Ankara Anlaşması ile Hatay’ın Türkiye’ye katılmasını kabul etti ve bir süre sonra Hatay’dan çekildi. TBMM 30 Haziran 1939’da, Ankara Antlaşması’nı onayladı. 23 Temmuz 1939 günü yapılan törenle de Hatay Türkiye’ye katıldı.

---