1. 1543 – Estergon Kuşatması:

Osmanlı İmparatorluğu, Orta Avrupa’daki hâkimiyetini pekiştirmek amacıyla 1543 yazında Estergon Kalesi’ni kuşatmış; Budin–Viyana hattında kilit öneme sahip bu kale yaklaşık iki hafta süren kuşatma sonrası ele geçirilmiştir. Estergon, “hudut savunma üçgeni”nin (Budin–Estergon–İstolni Belgrad) önemli bir parçası olup, alınışı Osmanlı’nın Avrupa içlerine ilerleyişi açısından stratejik eşik oluşturmuştur. Kale, Kanuni Sultan Süleyman’ın 1541’de Budin’i almasının ardından, Avusturya tehdidini dengelemek amacıyla hedef seçilmiştir (İnalcık, 2009).

2. 1814 – Stephenson’un Lokomotifi:

İngiliz mühendis George Stephenson, 1814’te kendi geliştirdiği ilk buharlı lokomotifi çalıştırarak demiryolu ulaşımında endüstriyel çağın temel taşını atmıştır. “Blücher” adı verilen bu lokomotif, kömür taşıyan vagonları çekmek için kullanılmış ve raylı ulaşımın pratikliğini ilk kez kanıtlamıştır. Buhar gücüyle çalışan taşıma sistemleri, 19. yüzyıl boyunca hem ekonomik büyümeyi hızlandırmış hem de şehirleşme sürecini tetiklemiştir (Freeman & Aldcroft, 1988).

3. 1909 – Blériot’un Manş Uçuşu:

Fransız havacılık öncüsü Louis Blériot, 25 Temmuz 1909’da İngiltere ve Fransa arasındaki Manş Denizi’ni bir uçakla geçen ilk insan olmuştur. 37 dakikalık bu uçuş, hava taşımacılığının sınırlarını değiştirmiş; uluslararası uçuş fikrinin teknik olarak mümkün olduğunu göstermiştir. Kullanılan “Blériot XI” modeli, hafifliği ve monoplân yapısıyla dönemin öne çıkan mühendislik başarılarındandır (Gibbs-Smith, 2003).

4. 1920 – Yunanistan’ın Doğu Trakya’yı İşgali:

I. Dünya Savaşı sonrası Osmanlı’nın askerî ve siyasi zafiyetinden yararlanan Yunanistan, 1920’de Edirne başta olmak üzere Doğu Trakya’yı işgal etmiş; bu durum Sevr Antlaşması’nın uygulanmasının fiilî bir parçası olarak değerlendirilmiştir. İşgal, Misak-ı Millî sınırlarının ihlali anlamına gelmiş ve TBMM’nin ulusal direnişini genişletmesinde etkili olmuştur. Bölge halkı silahlı direniş ve göçlerle büyük mağduriyet yaşamıştır (Ortaylı, 2014).

5. 1931 – Matbuat Kanunu’nun Kabulü:

Cumhuriyet yönetimi, basın-yayın alanında hukuki bir düzenleme ihtiyacını karşılamak üzere 1931’de Matbuat Kanunu’nu yürürlüğe koymuştur. Bu kanun ile sansür uygulamalarına son verilmiş, basın özgürlüğü anayasal çerçeveye alınmış ancak devletin ideolojik yönlendirme gücü de artırılmıştır. Matbuat Kanunu, aynı zamanda 1909 tarihli II. Meşrutiyet dönemi basın yasasının yerine geçmiş ve Atatürk dönemi modernleşme hamlelerinin bir parçası olmuştur (Ahmad, 1993).

6. 1934 – Engelbert Dollfuss’un Suikastı:

Avusturya Başbakanı Engelbert Dollfuss, 1934’te Viyana’da, ülkedeki Nazi yanlısı paramiliterler tarafından düzenlenen başarısız darbe sırasında öldürülmüştür. Dollfuss, faşist İtalya destekli otoriter bir yönetim kurarak Avusturya’nın Almanya ile birleşmesini (Anschluss) engellemeye çalışıyordu. Onun öldürülmesi, Almanya’nın bölgedeki nüfuzunu artırmış ve Anschluss’un önünü açan gelişmelerden biri olmuştur (Evans, 2003).

7. 1950 – Türkiye’nin Kore’ye Asker Gönderme Kararı:

Bakanlar Kurulu, 25 Temmuz 1950’de Kore Savaşı’na 4500 kişilik asker gönderme kararı alarak, Türkiye’nin Batı Bloku’yla bütünleşme sürecini hızlandırmıştır. Bu karar, Türkiye’nin 1952’de NATO’ya kabul edilmesinin en kritik adımı olarak değerlendirilir. Birleşmiş Milletler şemsiyesi altında gönderilen Türk Tugayı, Kunuri Muharebesi başta olmak üzere birçok çarpışmada önemli rol oynamıştır (Hale, 2013).

8. 1978 – Louise Brown’un Doğumu:

İngiltere’de doğan Louise Brown, “in vitro fertilizasyon (IVF)” yani tüp bebek yöntemiyle dünyaya gelen ilk insan olmuştur. Bu doğum, kısırlık tedavisinde yeni bir dönemi başlatmış, etik ve dini tartışmalara da yol açmıştır. IVF, laboratuvar ortamında döllenme sağlayarak çocuk sahibi olamayan çiftler için devrimsel bir çözüm sunmuştur (Johnson, 2010).

9. 1992 – Atatürk Barajı Ünitelerinin Açılması:

GAP kapsamında inşa edilen Atatürk Barajı’nın iki hidroelektrik ünitesi 1992’de hizmete alınarak, Türkiye’nin elektrik üretiminde büyük bir kaynak yaratılmıştır. Fırat Nehri üzerindeki bu baraj, sadece enerji üretimi değil; sulama, içme suyu ve tarımsal kalkınma açısından da bölge ekonomisini dönüştüren stratejik bir yatırımdır. Aynı zamanda “çok maksatlı baraj” modelinin Türkiye’deki en kapsamlı örneklerinden biridir (DPT, 2001).

25 Temmuz Tarihte Bugün (Özet/Tek Paragraf):

1543’te Kanuni Sultan Süleyman döneminde Osmanlı Ordusu, stratejik önemi büyük olan Estergon Kalesi’ni Avusturya’dan alarak Budin–Viyana hattının güvenliğini sağladı; 1814’te İngiliz mühendis George Stephenson’ın buhar gücüyle çalışan ilk lokomotifi yürümesi, sanayi taşımacılığında devrim yarattı; 1909’da Fransız pilot Louis Blériot, uçağıyla Manş Denizi’ni aşarak ilk kıtalararası uçuşu gerçekleştirdi; 1920’de Sevr Antlaşması sürecinde Yunanistan, Doğu Trakya’yı işgal ederek Misak-ı Millî’yi tehdit etti; 1931’de Cumhuriyet döneminin ilk basın yasası olan Matbuat Kanunu yürürlüğe girerek yayıncılıkta yeni bir çerçeve çizdi; 1934’te Avusturya Başbakanı Engelbert Dollfuss, ülkedeki Nazi darbe girişimi sırasında öldürüldü; 1950’de Bakanlar Kurulu, Kore Savaşı’na 4500 kişilik asker gönderme kararı alarak Türkiye’nin NATO üyeliği yolunu açtı; 1978’de İngiltere’de doğan Louise Brown, “tüp bebek” teknolojisinin ilk başarısı olarak tıp tarihinde yer aldı; 1992’de Atatürk Barajı’nın iki ünitesi devreye alınarak Güneydoğu Anadolu Projesi’nde enerji üretimi fiilen başlamış oldu.

Kaynakça:

  • Ahmad, F. (1993). The Making of Modern Turkey. Routledge.
  • DPT. (2001). GAP Master Plan Raporu. Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı.
  • Evans, R. J. (2003). The Coming of the Third Reich. Penguin.
  • Freeman, M., & Aldcroft, D. H. (1988). Transport in Victorian Britain. Manchester University Press.
  • Gibbs-Smith, C. H. (2003). The Invention of the Aeroplane 1799–1909. London: Faber.
  • Hale, W. (2013). Turkish Foreign Policy Since 1774. Routledge.
  • İnalcık, H. (2009). Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300–1600). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Johnson, M. H. (2010). Human Fertilisation and Embryology. Cambridge University Press.
  • Ortaylı, I. (2014). Yakın Tarihin Gerçekleri. İstanbul: Kronik Kitap.